Post by Thoithoi O'Cottage on Sept 19, 2019 13:25:38 GMT 5.5
I wrote the following as part of one of my responses to a discussion on idiom, maxim, phrase and saying initiated by Ingocha Leishangthem (ingocha ):
...
Africagi Igbo nachingba tribal culture kaya eikhoigi culturega mannaba lei.
- Nungandang hui khongganu, watondagi adu ada paitharakkani ....
- Angang sina sina poklagadi angan adu makak makak kaklaga thou touba
- Mina tinkap laikap toubadagi masa inam namsillaba mibu maibi/maibada puraga layengbada sa-un oba
...
Ingocha teased something out of the second point--sorren or soiren, as many people say, which forms part of traditional Meitei belief system.
This is the reproduction of the group discussion that followed from this point.
Ingocha Leishangthem:
soiren haiba amasu leibra
cheiba thangbadasu sijinnei
pokpada ngairiba angang sikhibaga thawai haidouribra
I was busy at work and missed out on some hours of the discussion.
Ingocha further asks:
Tamo, soiren gi matangda khara ebiuba
Jodhachandra Sanasam:
Eisu yamna munna khangjade. Angang oiringeida eikhoyna sum ngangnabadadi soren/shoren haaynarak-i, asumna haaybada ahalshingna chumthoklakte. Eina khangjaba haybabu pooknung dagee shina poklakpa, hingna poklaklabasu chahee phadringeida shiba angangdu soren chingngi. Hinduism laklabada soren chinglaba angang mei thanade, phummi. Sorensi yamna tamnagalli haaynei. Khoodam oina Singjamei makha Naorem Leikaiida shorrok achoubaga hek thangnana nongpok thangbada khongbal machin ama lei, adu gee mapadu eikhoy landuna chatpa ngamnaramde. Angang mayam wa wa hek hek kappi haay, angang mayam tungda sum innarak-i su haay. Nityaipa Chuthek, Tamphasana school he khongban aduwaidusu asumna hek hek tourammi haay. Eemoong' amada soren pokpa yaorabadi, asigumba thawaay amuk hanna changlaktanaba tanthokpa heiba maiba kouduna hingchabee tanthokpadouna tanthoknei. Soren du hingchabeena chabadagee shibani haayba gee concept ni. Asigumba hingchabee tanthokluba maiba du Masha loongtek tek-i haay, chayol amaromdi chatkhro yadaba bingchabeeduga aheeng kbudeeng gee phoonei haay, Roomba ngamde haay, maiba du Masha yamna shokchallisu haay. Soren gee thawaay na bhoot ollibasisu hingchabeeduna chatbokkhibadu maagee thawaaydu lanba ngamdabada geeni, bhoot ollibadu protest touribani haay. Sigumba hingchabee ask tanthoktrabadi eemungdu awabada adum tagalli, hanjin hanjin soren pokkalli su haay.
Asem Sandeep:
Sorengi matangsi kyadi khngjde adubu eina thengnjbda thwdok 2 khkki paodmjge masi sum khnjbda science ki wadi khngdre masi naoron kungba mtmda hek hek thokpra khlli eikhoi parent singna eigi hek thngnba enaosi eina chahi fadrigei poke hai, mioi sude aduga kuinasu hingkhidre haibi aduga eikhoi leikaida naoron yamna kungba emung amasu lei asigi emungda RIMS ta angang ama pokkhi adubu angangdu soren oina poke aduna mapana porga turel mapanda fumgdwbni haiduna hospital dagi hllkpa numit tugi mmli mmli twbda turel mapanda fumba kumkhi eikhoi loina kinkhi. Msidagi khnjbdi soren thunglga/oina pokpa angang haibsi naoron kungna pokpa angang oigradra asini
Ingocha Leishangthem:
[8:19 pm, 18/09/2019] Ingocha Leishangthem: Sandipna pukhatlakliba wafam asina khara tonganba haibadu oire. soren mama puknungdagi sina poklakpa angang adubuni aduga. Sandipkisina khara pangan sonna asoiba yaina poklakpagi mong manli masidi masana naoron anigi marakta leigadaba matam adu sudrabadi asoiba khradi yaonabagi machak amadi leigni. period adu fajana ngaklabadi adum myamdi poknari madusu adum soinari. masidi angang sembagi paringda maram amana soibagi oiba tabani
Oja, soren asi etymologically morphologically neinaba yagadouribra? yaragadi neinabada nungaiba amadi oigani
soren amadi soraren ani asigi marakta mari leinadabra?
soiba haibasidagi soren haibasiga mari leinaribra
so haibasi matomta leppa ngamba morpheme ama oiba ngambra
soiba haibasidagi soi haibasi louribra
Jodhachandra Sanasam:
Meeronbada pooknungda nattraga poklaba matung ikui kuidana shiba gee (fetal death, stillbirth, infant death, premature birth, stunted infant health) asigumba mayamsigee causes shingdi yamna paak chaukhre, eisu kharadi khangjei adubu ei obstetrician amasu natchade. Literary oiba maaykeida khara asum haayjabani. Houjikti khajiktang hek chingnabaga obstetrician amaga thuna tanabigadabani. Pregnant oire khanglabadi ahanba gee thadudi chayol khoodeeng gee check touthokkadabani, asigee matungdageedi tha khoodeeng gee. Tha anee shurakpa aduwaida foetus tu noramalni nattraga abnormal ni haayba knangba mgamnarabani.
Houjik Manipurdasu intra-uterine death yamna hantharabani. Infant mortality rate su yamna hanthare. Thaaynadi mama amana macha manga pokpada ama nattraga aneedi shiba hek hek yaonarammi.
Ingocha Leishangthem:
Ojana soren gi matangda fajana khanghanbire. madugidamak thagtchari. chayetnaba amana soren haibasi mama puknungda ntrraga poklaba matung chahi fadringeida maram amana siba angang adubu soren haiba minthon asi piba nttabar. masi angang adugi pangan sonna mioi sudana poklakpaga mari leinabra. masi adugumba mioisu soren hainbra. masa fanabu oiro mioi sunabu oiro masa fattanabu oiro mioi sudanabu oiro poklaklabasu maram amana hekta siba thoklabadi angang adu soren haina maming thinba nattabra. siba haibasi maram amana hekta puknungda nattraga poklaba matungda siba oigani. angang ama masa fana mioi suna pokle adubu cheksinba watapana angang adu laibak thire madusu soren kougadra.
laibak thiraba angang adu soren haina koure dudagi magi thawai na amuk fattaba thawai oire masini maibasingna amuk tanthoknaba hotnaribasi. asi dead body aduda nattraga dead body adugi spirit nattraga ghost haibadu piriba mingla.
masida wafam amattang pusinhoujage eikhoigi eronda ghost/apparition asigi chap chaba mahut sinba yaba wahei leibra. boot haibasidi eikhoigi erondi mande. chap chana hindi nattraga sanskrit oibra khangjade. eikhoina tamnarai hairibasi bootka mannagadouribra. boot haibai meiteilon ngangbasingna yamnadi kina lounare. aapparition/ghost haibasi sikhraba amagi hinglibasingna ui haina thajnaba nattraga asengbabu oiro saktam aduni haina loue.
Eikhoina thwai hairibasi chap chana karini haina lougadouribano. masidi afaba fattaba pusinnabagi wafamdi leiroi haina khanli. mi ama sire adudagi mahakki thawai thoklaklani adudagi lairamlenda tinba nattraga tindaba haina thoklakani. thawai asina fattaba oirakpaduna boot( migi maron oirabasu) haina amuk kouribra. thwai haibasidi uba ngamloi haina khanli. uba ngamlaba thawai adu ming onlaklabadi kri haina mingthonnei. mathaktasu panjakhre fattaba onlaklabadi boot hekta haibagi mong manli. masi faba fattabagi wafam nattabida sikhraba amagi boot thok-e hainasu hainari. khudingmaksi thajanabi nattraga asengba oibasu yai. asengba oiragana matou karamna oiraklibano haibana wafam amani.
eikhoi meiteisingna thabak chatthokpada nupada oiragana mnga nupida oiragana taret chatpa fatte hainei yamna kannasu thajanari. masi wari amadi sagonnare. masibu hindu scripture mythology ga mari leinaribra.
asiba mi amagi laining laisonga mari leinabathouram kaya pangthoktuna mei thadokhiba aduna potloiba hainare. masi leiron chanbadasu haiba yabra yadabra khngde. lairon chanba haibasidi asiba adubu leibakta phumba aduni. pot + loiba leibak +marol /maron (chinsi haiba thoktre). Mi phumbasi leibak maron maron touraga phumbagira leiron chanba hainaba manli. potloibagidi keidoubagi pot hairibano khangde.
chanba haiba waheisi yamna pak sanna sijinnei
Jodhachandra Sanasam:
Eisu yamna munna khangba natte. Anvang oiringeida tahou-uhouba khara tamjabatani. Scientists shingna phana munna koopna thijile khanthare, soren, tamna lai, ghost ka haayriba asi meeoiibana waakhal na shagatpani, physically leite haay. Adunabu spirit haayna kounariba asini. Kanagumba kharana haay, thawaay si kg 2 loommi. Mee amagee weight si hek shibaga onbada kg 2 hanthei. Aduna thawaay gee arumba kg 2ni haayribani. Madusu thajanade, mee amabu hek shibagee mamangda kanana weight olluba yaobage? Toubabudi hospital kharadadi anabashing nungtigee wt olli.
Hoy bhoot Meeteilon natte. Tamnalai haybasina chaanaba wahei oiba taai. Atei waahei ei khangjade.
Eina khangjabadadi mamagee puknungdabu oire poklaba matungdabu oire chahee ama shudriba angang na shirabadi soren gee mathou oima loishilli. Shidriba angang di soren kounade, aduna soren haaybasi laanba ngamdraba thawaay aduna onba tamna lai du oiba tabani.
Hakchang amabu phumba hek haayba asi phajade khanduna leiron chanba haayba oiramgani khanjei. Masini eenak khunba lon haaybado. Leinung chanba haayrabasu yaabajatni; adubu leiron chanba haaynakhrabanina lon eethei theibadouna taay. Leikha chanba haaayragadi phajade, thawaaydu leikha taahalli haaybagee wakhallon oina louba yaabanina taaba nungaite.
Hakchang amabu phumba hek haayba asi phajade khanduna leiron chanba haayba oiramgani khanjei. Masini eenak khunba lon haaybado. Leinung chanba haayrabasu yaabajatni; adubu leiron chanba haaynakhrabanina lon eethei theibadouna taay. Leikha chanba haaayragadi phajade, thawaaydu leikha taahalli haaybagee wakhallon oina louba yaabanina taaba nungaite.